Mitrovdan, koji se prema pravoslavnoj tradiciji proslavlja 8. novembra, jedan je od stubova srpske duhovnosti i kulture.U nastavku saznajte…
Posvećen svetom Dimitriju Solunskom, ovaj praznik obeležava se sa dubokim poštovanjem i pažnjom, jer se uz njega vezuju ne samo crkvena slavlja, već i brojni običaji, simbolika i vjerovanja koja su se održala kroz vijekove.
Mitrovdan je jedna od najznačajnijih slava u srpskom narodu, ubrajajući se među pet najčešće proslavljanih krsnih slava.
- Pored njegovog duhovnog značaja, ovaj praznik predstavlja i neraskidivu vezu između porodice, nasleđa i rituala koji su često strogo čuvani i prenošeni s koljena na koljeno.
U Srbiji se za Mitrovdan posebno naglašava važnost uočnice, večeri uoči samog praznika. Prema starom običaju, ljudi bi tada ostajali u svojim kućama, jer se vjerovalo da svaki onaj ko se zatekne van doma u noći pred Mitrovdan, može očekivati da će ostatak godine biti primoran da spava po tuđim kućama. Ovaj običaj, iako danas rjeđe primenjivan, podsjeća na staru mudrost: “Dom je utočište duše, a ognjište čuvar porodice.” Pored toga, ovaj praznik posebno naglašava ulogu kuće i domaćinstva u narodnoj duhovnosti.
- Prema portalu „Ona.rs“, staro verovanje kaže da žene na Mitrovdan ne bi trebalo da se bave određenim kućnim poslovima – poput upotrebe vretena, makaza ili češljeva. Taj stari običaj ukazuje na to da žene, koje su inače nositeljke porodičnog ognjišta, taj dan treba da posvete miru i molitvi, a ne fizičkom radu. Duboko u srpskoj tradiciji ukorenjeno je i verovanje da decu ne treba grditi na ovaj dan, makar koliko da su nestašna, jer će ih, ako se grde, pratiti istovetna nestašnost tokom cele naredne godine.
Zanimljivo je kako se Mitrovdan povezao i sa istorijom hajduka. U narodu se kaže: „Mitrovdanak – hajdučki rastanak, Đurđevdanak – hajdučki sastanak.“ Upravo 8. novembra hajduci bi se rastajali da prezime, kako bi se ponovo sastali na Đurđevdan i nastavili svoje djelovanje. Ova veza između svetitelja, prirodnog ciklusa i narodnog ustanka simbolizuje duh slobode ukorenjen u tradiciji srpskog naroda.
Prema pisanju lista „Politika“, verovanja o vremenskim prilikama na Mitrovdan takođe su od velikog značaja. Navodi se da ako na Mitrovdan pada kiša, zima će biti blaga, ali duga, dok sunčan i vedar dan obećava hladnu, ali kratku zimu. Ova vrsta narodnog meteorološkog „proročanstva“ deo je mudrosti koja se prenosi vijekovima i još uvek živi u mnogim ruralnim sredinama.
U Šumadiji i nekim drugim dijelovima Srbije postoji poseban ritual: seljaci u uglove svojih domova stavljaju male, bele oblutke, vjerujući da će ih tako zaštititi od miševa i svega nepoželjnog što bi moglo da naruši mir njihovog doma. Simbolika kamena ovde je povezana sa trajnošću i neraskidivom vezom sa zemljom i nemanima koje vreba svako ognjište.
Kako prenosi „Blic.rs“, u mnogim krajevima Srbije Mitrovdan je dan zavetina – narodnog sabora i obnavljanja zaveta između ljudi i svetitelja. Tada se u crkvama i domovima okupljaju porodice, pale sveće i izgovaraju molitve. Posebno je značajno da se tog dana ništa ne pozajmljuje iz kuće, jer verovanje kaže da bi takvom radnjom čovek “izneo svoju sreću” i ostavio dom bez blagoslova.
Mitrovdan tako spaja mnogo više od crkvenih rituala – on spaja prošlost i sadašnjost, vjeru i običaje, duhovnu snagu i toplinu doma. Svjetlost sveće zapaljene u čast Svetog Dimitrija širi simboliku nade, zaštite i jedinstva, a ukus slavske trpeze podseća na sve ono što je porodica u stanju da stvori, sačuva i proslavi. Za mnoge je to dan kada se prisjećaju predaka, kada se okuplja rodbina i time se obnavljaju veze koje su duboko utkane u srpski identitet.
- Dok se mnogi običaji polako gube u modernom vremenu, praznici poput Mitrovdana ostaju stubovi tradicije, tihi podsetnici da su narodni običaji ne samo deo istorije, već i živi dio današnjice. Ko se pridržava elemenata ove tradicije, veruje se, donosi blagoslov ne samo sebi, već i svom domu i budućim pokoljenjima. U tome se ogleda ljepota Mitrovdana – on čuva drevno, ali daje smisao i savremenom čovjeku.
